8 listopada 2016r. - ostateczny termin dla podatników, którym odmówiono zwolnienia z akcyzy na skutek błędów formalnych przy sprzedaży

Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z dnia 2 czerwca 2016 r. uznał, że polskie przepisy, na mocy których w braku złożenia miesięcznego zestawienia oświadczeń nabywców w wyznaczonym terminie, do sprzedanego paliwa stosowana jest stawka podatku akcyzowego przewidziana dla paliw silnikowych, podczas gdy zostało stwierdzone, że przeznaczenie tego produktu do celów opałowych nie budzi wątpliwości są sprzeczne z prawem unijnym.

Sprawa spółki, której odmówiono zwolnienia z akcyzy

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE został wydany w sprawie C-418/14 w związku ze skierowaniem do rozpatrzenia przez Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu postanowieniem z dnia 4 czerwca 2014 r. Sprawa dotyczyła odmowy zwolnienia z akcyzy dla jednej ze spółek przez Dyrektora Izby Celnej we Wrocławiu.

Z decyzji wydanej przez Dyrektora Izby Celnej wynika, że postępowanie wszczęte przez organy podatkowe wykazało, iż w okresie od 1 marca 2009 r. do 31 grudnia 2009 r. spółka dokonała szeregu transakcji sprzedaży paliwa składającego się z oleju opałowego lekkiego. Stwierdzono, że dokonano sprawdzenia owych transakcji sprzedaży i nie ma wątpliwości, iż nabywcy potwierdzili zakup i zużycie tego paliwa do celów opałowych. Jednakże spółka nie złożyła w terminie zestawienia oświadczeń nabywców przewidzianego w art. 89 ust. 14 ustawy o podatku akcyzowym. W konsekwencji została zastosowana stawka podatku jak dla paliw silnikowych przewidziana w art. 89 ust. 4 pkt 1 tej ustawy na podstawie ust. 16 tego artykułu.

Sąd odsyłający (Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu) dążył do ustalenia:

• czy dyrektywę 2003/96 oraz zasadę proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym, na podstawie których, po pierwsze, sprzedawcy paliw są zobowiązani do złożenia w wyznaczonym terminie miesięcznego zestawienia oświadczeń nabywców, według których nabywane wyroby są przeznaczone do celów opałowych,
• a po drugie, w braku złożenia takiego zestawienia w wyznaczonym terminie do sprzedanego paliwa stosowana jest stawka podatku akcyzowego przewidziana dla paliw silnikowych, podczas gdy stwierdzono, że nie ma wątpliwości co do przeznaczenia tego produktu na cele opałowe.

Orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości UE

Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że dyrektywę 2003/96 oraz zasadę proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że:

– nie sprzeciwiają się one przepisom krajowym, na podstawie których sprzedawcy paliw są zobowiązani do złożenia w wyznaczonym terminie miesięcznego zestawienia oświadczeń nabywców, według których nabywane wyroby są przeznaczone do celów opałowych, oraz

– sprzeciwiają się one przepisom krajowym, na mocy których w braku złożenia takiego zestawienia w wyznaczonym terminie, do sprzedanego paliwa stosowana jest stawka podatku akcyzowego przewidziana dla paliw silnikowych, podczas gdy zostało stwierdzone, że przeznaczenie tego produktu do celów opałowych nie budzi wątpliwości.

Na wstępie TS UE przypomniał, że ogólne zasady prawa, wśród których figuruje zasada proporcjonalności, należą do porządku prawnego Unii. Z tego względu muszą być przestrzegane nie tylko przez instytucje Unii, lecz również przez państwa członkowskie podczas wykonywania powierzonych im przez dyrektywy Unii uprawnień.

1. W odniesieniu do obowiązku złożenia zestawienia oświadczeń nabywców Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że dyrektywę 2003/96, jak i zasadę proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że nie sprzeciwiają się one przepisom krajowym, na podstawie których sprzedawcy paliw są zobowiązani do złożenia w wyznaczonym terminie miesięcznego zestawienia oświadczeń nabywców, według których nabywane wyroby są przeznaczone do celów opałowych.

Interpretacja ta została umotywowana w sposób następujący:

„22. Z postanowienia odsyłającego wynika, że zestawienie oświadczeń nabywców, którego sporządzenie i złożenie w urzędzie celnym jest przewidziane w art. 89 ust. 14 i 15 ustawy o podatku akcyzowym, stanowi instrument kontroli mający na celu zapobieganie unikaniu opodatkowania i oszustwom podatkowym.

23. Ponieważ dyrektywa 2003/96 nie wyjaśnia szczególnego mechanizmu kontroli wykorzystania paliwa ani środków przeznaczonych do zwalczania oszustwa podatkowego związanego ze sprzedażą paliw, do państw członkowskich należy określenie takich mechanizmów i środków w prawie krajowym, z poszanowaniem prawa Unii. W tym względzie z motywu 9 tej dyrektywy wynika, że państwa członkowskie dysponują swobodnym uznaniem w zakresie określania i wykonywania polityk stosownie do okoliczności krajowych.

24. W odniesieniu do proporcjonalności obowiązku złożenia zestawienia oświadczeń nabywców sąd odsyłający powołuje się na orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego (Polska), jak i niektórych polskich sądów administracyjnych, według których takie zestawienie informuje organ podatkowy o dokonaniu preferencyjnej sprzedaży oleju opałowego, a także o miejscu i sposobie jego planowanego użycia. Umożliwia ono ponadto wstępną analizę zawartych w nim danych, a zatem wytypowanie i wykrycie nadużyć podatkowych.

25. Biorąc pod uwagę zakres uznania, jakim dysponują państwa członkowskie co do środków i mechanizmów, jakie należy przyjąć w celu zapobiegania unikaniu opodatkowania i oszustwom podatkowym związanym ze sprzedażą paliw, jako że obowiązek złożenia właściwym organom zestawienia oświadczeń nabywców nie wykazuje oczywiście nieproporcjonalnego charakteru, należy uznać, że obowiązek taki stanowi właściwy środek do osiągnięcia takiego celu i nie wykracza poza to, co jest konieczne do jego osiągnięcia”.

2. W przedmiocie stosowania stawki podatku akcyzowego przewidzianej dla paliw silnikowych w wypadku niedochowania obowiązku złożenia zestawienia oświadczeń nabywców Trybunał Sprawiedliwości UE orzekł, że dyrektywę 2003/96 i zasadę proporcjonalności należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwiają się one przepisom krajowym, na mocy których w braku złożenia miesięcznego zestawienia oświadczeń nabywców w wyznaczonym terminie do sprzedanego paliwa stosowana jest stawka podatku akcyzowego przewidziana dla paliw silnikowych, podczas gdy zostało stwierdzone, że przeznaczenie tego produktu do celów opałowych nie budzi wątpliwości.

Orzeczenie to zostało poprzedzone kilkoma istotnymi wywodami:

27. Zgodnie z art. 89 ust. 16 ustawy o podatku akcyzowym niedochowanie obowiązku sporządzenia i przekazania zestawienia oświadczeń nabywców w wyznaczonym terminie skutkuje zastosowaniem do sprzedanego paliwa stawki podatku akcyzowego przewidzianej dla paliw silnikowych, niezależnie od faktycznego wykorzystania tego paliwa.

28. W pierwszej kolejności, jeśli chodzi o zgodność takiego skutku z dyrektywą 2003/96, należy przede wszystkim zauważyć, że przepisy tej dyrektywy przytoczone przez sąd odsyłający w pytaniu pierwszym nie mają bezpośredniego znaczenia dla sporu w postępowaniu głównym. Przede wszystkim bowiem art. 2 ust. 3 akapit pierwszy tej dyrektywy obejmuje „produkty energetyczne inne niż te, których poziom opodatkowania został określony w niniejszej dyrektywie”, podczas gdy z postanowienia odsyłającego wynika, że poziom opodatkowania produktu spornego w postępowaniu głównym właśnie został określony w dyrektywie 2003/96.

29. Następnie art. 5 tej dyrektywy przewiduje stawki opodatkowania zróżnicowane w określonych wypadkach wyczerpująco wymienionych w tym artykule, czyli gdy są powiązane z jakością produktu, gdy zależą od ilościowych poziomów zużycia, gdy produkty są wykorzystywane w niektórych sektorach publicznych, czy też gdy stawki te różnicują zastosowanie w celach handlowych i niehandlowych. Artykuł ten nie dotyczy więc różnicy w wykorzystaniu pomiędzy paliwem silnikowym a paliwem do ogrzewania.

30. Wreszcie art. 21 ust. 4 dyrektywy 2003/96 dotyczy warunków związanych ze stosowaniem stawek obniżonych i zwolnień, o których mowa w art. 14–19 tej dyrektywy.

31. Trybunał miał już natomiast okazję stwierdzić, że ogólna systematyka dyrektywy 2003/96 opiera się na wyraźnym rozróżnieniu między paliwami silnikowymi i paliwami do ogrzewania w szczególności na podstawie kryterium wykorzystania. Rozróżnienie między paliwami silnikowymi i paliwami do ogrzewania – wprowadzone w motywach 17 i 18 tej dyrektywy – jest bowiem stosowane w szczególności w jej art. 7–9, które dotyczą zasad ustalania minimalnych poziomów opodatkowania stosowanych z jednej strony do paliw do ogrzewania, a z drugiej strony do paliw silnikowych, jak również do produktów wykorzystywanych jako paliwa silnikowe do określonych celów przemysłowych i handlowych (zob. podobnie wyrok z dnia 3 kwietnia 2014 r., Kronos Titan i Rhein-Ruhr Beschichtungs-Service, C-43/13 i C-44/13, EU:C:2014:216, pkt 28).

32. Ponadto motywy 3 i 4 rzeczonej dyrektywy stanowią, że prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego wymaga ustanowienia na poziomie Unii minimalnych poziomów opodatkowania oraz że znaczne różnice między krajowymi poziomami opodatkowania energii stosowanymi przez państwa członkowskie mogłyby okazać się szkodliwe dla takiego funkcjonowania. Należy zatem stwierdzić, że określenie minimalnych poziomów opodatkowania produktów w zależności od ich wykorzystania jako paliwo silnikowe lub jako paliwo do ogrzewania przyczynia się do dobrego funkcjonowania rynku wewnętrznego, pozwalając na wyeliminowanie ewentualnych zakłóceń konkurencji pomiędzy produktami wykorzystywanymi do tych samych celów.

33. Wynika z tego, że zarówno ogólna systematyka, jak i cel dyrektywy 2003/96 opierają się na zasadzie, według której produkty energetyczne są opodatkowane zgodnie z ich faktycznym wykorzystaniem.

34. W konsekwencji przepis prawa krajowego taki jak art. 89 ust. 16 ustawy o podatku akcyzowym, na którego podstawie, w braku złożenia zestawienia oświadczeń nabywców w terminie stawka podatku akcyzowego przewidziana dla paliw silnikowych jest automatycznie stosowana do paliw do ogrzewania, mimo że, jak zostało stwierdzone w postępowaniu głównym, są one wykorzystywane jako paliwa do ogrzewania, narusza ogólną systematykę i cel dyrektywy 2003/96.

35. W drugiej kolejności takie automatyczne stosowanie stawki podatku akcyzowego przewidzianej dla paliw silnikowych w wypadku niedochowania obowiązku złożenia takiego zestawienia narusza zasadę proporcjonalności.

36. Z postanowienia odsyłającego wynika bowiem, że w postępowaniu głównym zostało stwierdzone, iż transakcje sprzedaży paliwa zrealizowane przez spółkę zostały sprawdzone i nie było wątpliwości, że nabywcy potwierdzili zakup i zużycie tego paliwa do celów opałowych. Ponadto w aktach sprawy nic nie wskazuje na to, że transakcje te zostały zrealizowane w celu bezprawnego skorzystania z preferencyjnej stawki podatku akcyzowego przyznanej paliwom przeznaczonym do ogrzewania.

37. Jednak mimo tego stwierdzenia właściwe organy, zgodnie z art. 89 ust. 16 ustawy o podatku akcyzowym, zastosowały do sprzedanych paliw stawkę podatku akcyzowego przewidzianą dla paliw silnikowych.

38. W tym względzie z postanowienia odsyłającego wynika, że w Polsce stawka podatku akcyzowego mająca zastosowanie do paliw silnikowych może być ponad ośmiokrotnie wyższa od stawki obejmującej paliwa do ogrzewania.

39. W tych okolicznościach fakt zastosowania do paliw spornych w postępowaniu głównym stawki podatku akcyzowego przewidzianej dla paliw silnikowych ze względu na naruszenie nałożonego przez prawo krajowe obowiązku złożenia zestawienia oświadczeń nabywców w wyznaczonym terminie, jeżeli stwierdzono, iż nie ma wątpliwości co do przeznaczenia tych produktów do celów opałowych, wykracza poza to, co jest niezbędne w celu zapobiegania unikaniu opodatkowania i oszustwom podatkowym (zob. analogicznie wyrok z dnia 27 września 2007 r., Collée, C-146/05, EU:C:2007:549, pkt 29).

40. W tym kontekście należy wyjaśnić, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby państwo członkowskie ustanowiło sankcję za naruszenie obowiązku takiego jak polegający na złożeniu właściwym organom zestawienia oświadczeń nabywców sprzedanego paliwa. Kompetencja, jaką dysponuje państwo członkowskie do nałożenia takiej sankcji, powinna być wykonywana z poszanowaniem prawa Unii i jego zasad ogólnych, w tym zasady proporcjonalności. W celu dokonania oceny, czy owa sankcja jest zgodna z tą zasadą, sądy krajowe powinny brać pod uwagę w szczególności charakter i wagę naruszenia, którego ukaraniu służy ta sankcja, oraz sposób ustalania jej kwoty (zob. analogicznie wyrok z dnia 19 lipca 2012 r., Rēdlihs, C-263/11, EU:C:2012:497, pkt 44–47).

Naruszenie proporcjonalności

Reasumując, zgodnie ze wskazaniami Trybunału Sprawiedliwości UE organy podatkowe mogą nakładać na podatników, którzy nie dopełnili obowiązku informacyjnego sankcje określone w kodeksie karnym skarbowym. Przewiduje się w nim m.in. karę grzywny do 120 stawek dziennych dla tego, kto wbrew obowiązkowi nie składa w terminie właściwemu organowi wymaganej informacji podatkowej – art. 80 par. 1 k.k.s.

Wracając do wstępnej sentencji zawartej w orzeczeniu TS UE „ogólne zasady prawa, wśród których figuruje zasada proporcjonalności, należą do porządku prawnego Unii. Z tego względu muszą być przestrzegane nie tylko przez instytucje Unii, lecz również przez państwa członkowskie podczas wykonywania powierzonych im przez dyrektywy Unii uprawnień” należy zauważyć, że określenie obowiązku podatkowego według stawki przewidzianej dla paliw silnikowych na skutek naruszenia przepisów o charakterze formalnym i informacyjnym narusza zasadę proporcjonalności.

8 listopad 2016 r. to ostateczny termin na wznowienie postępowania sądowego

W związku z tym, że wyrok TS UE opublikowano 8 sierpnia 2016 r., podatnicy, którym odmówiono zwolnienia z akcyzy mogli do 8 września złożyć wniosek o wznowienie postępowania podatkowego. Do 8 listopada podatnicy mogą wznowić postępowania sądowe w Wojewódzkim lub Naczelnym Sądzie Administracyjnym, jeśli skarżyli decyzje dyrektorów izb celnych i organów w sądach I instancji.

Źródło: Wyrok Trybunał Sprawiedliwości UE dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie o sygn. C-418/14 (Dz. Urz. UE C:2016:287 z dnia 8 sierpnia 2016 r.)